روش درمان مشکلات حس بویایی
اختلال عملکرد بویایی یک اختلال نسبتا شایع است که اغلب قابل تشخیص است. این بیماری؛ بیشتر در افراد با سنین بالا و مردان رخ می دهد و باعث کاهش کیفیت زندگی می شود، چون اختلال عملکرد بویایی ممکن است بر احساسات و عملکرد حافظه ی فرد تاثیر بگذارد. سه دلیل عمده اختلال حس بویایی شامل: بیماری های سینوسی، عفونت ویروسی دستگاه تنفسی و آسیب سر می باشد. اختلال عملکرد بویایی از نظر کمی (هیپوسمی و آنوسمی) و از نظر کیفی (پاروسمی و فانتوسمی) طبقه بندی می شود. درمان اختلالات بویایی می تواند شامل موارد زیر باشد: پیش بینی اختلال عملکرد بویایی به اتیولوژی یا علل بیماری بستگی دارد؛ زیرا اختلالات بویایی هدایتی در مقایسه با نوع حسی- عصبی؛ پیش بینی خوبی را بعد از مداخلات پزشکی نشان می دهند. آزمایش بویایی نمی تواند بین انواع مختلف هدایتی و حسی- عصبی تمایز قایل شود. برای این منظور، رویکردهای چند گانه از جمله سابقه، معاینه فیزیکی و تصویربرداری ضروری است. به طور کلی، بررسی ریشه عملکرد بویایی مهمترین عامل پیش بینی است. عوامل ثانویه دیگری چون جنسیت، سن، سابقه مصرف سیگار و پاروسمی ممکن است در پیش بینی تأثیر بگذارد. متأسفانه در حال حاضر پروتکل های معتبر برای درمان اختلالات بویایی به شدت محدود هستند و هیچ روش فارماکولوژیکی برای درمان از دست دادن حس بویایی به ویژه در انواع حسی آن وجود ندارد. با این حال؛ روش های درمانی که در حال حاضر ارائه می شوند به طور کلی در چند دسته قرار می‌گیرند: برطرف کردن علل ریشه ای اختلالات بویایی؛ درمان با دارو؛ جراحی و تمرین بویایی. برطرف کردن علل ریشه ای اختلالات بویایی مانند استعمال دخانیات، بیماری های سیستمیک و موضعی و مصرف داروهای خاصی که باعث بروز اختلالات بویایی می شوند، میتواند منجر به بهبود وضعیت بویایی شود. برای مثال صرع لوب گیجگاهی، میگرن، اختلالات روانی و بیماری های متابولیک می توانند باعث ایجاد اختلالات بویایی شوند.
اختلالات بویایی + هر آنچه باید بدانید
بهبود اختلالات بویایی وابستگی زیادی به ریشه و علت ایجاد اختلال دارد. اختلالات مرتبط با انسداد مسیر بویایی در برابر مداخلات درمانی پاسخ نسبتاً خوبی نشان می دهند. در حالی که درمان اختلالات حسی معمولاً بی‌نتیجه می‌مانند. متأسفانه در حال حاضر پروتکل های معتبر برای درمان اختلالات بویایی به شدت محدود هستند و روش استاندارد و قطعی برای درمان این اختلالات در هیچ کشوری وجود ندارد. روش های درمانی که در حال حاضر ارائه می شوند به طور کلی در چند دسته قرار می گیرند: درمان علل ریشه ای اختلالات بویایی:برطرف کردن علل ریشه ای اختلالات بویایی مانند استعمال دخانیات، بیماری های سیستمیک و موضعی و مصرف داروهای خاصی که باعث بروز اختلالات بویایی می شوند، می تواند منجر به بهبود وضعیت بویایی شود. برای مثال سیژرهای لوب تمپورال، میگرن، ناهنجاری های روانی و بیماری های متابولیک می توانند باعث ایجاد اختلالات بویایی شوند. با رفع این علل، عملکرد حس بویایی بهبود می یابد. مستندات محدودی حاکی از آن است که حس بویایی در برخی از اختلالات ناشی از مواد سمی، بعد از قطع مواجهه با این مواد، بازیابی می شود.
بیشتر بدانید: اختلالات بویایی؛ علت، انواع، تشخیص و درمان اختلالات بویایی
درمان‌های دارویی + هر آنچه باید بدانید
موارد بازگشت حس بویایی با استفاده از درمان های دارویی در افرادی که دچار اختلالات بویایی پس از ترومای سر یا عفونت دستگاه تنفس فوقانی(URTI)بوده اند، بسیار نادر است. مطالعات زیادی روی درمان اختلالات بویایی با استفاده از دارودرمانی بویژه مصرف موضعی و سیستمیک داروهای استروئیدی انجام شده اند. گزارش ها نشان می دهند مصرف سیستمیک استروئیدها ممکن است اختلالات بویایی ایدیوپاتیک، ویروسی یا اختلالات مربوط به مسیر بویایی را بهبود دهد. به طور کلی مصرف استروئیدها به صورت سیستمیک برای درمان اختلالات بویایی، موثرتر از مصرف موضعی آن هاست. دلیل این تفاوت به طور قطعی مشخص نیست، اما گزارش های زیادی مبنی بر تأثیر ضعیف مصرف موضعی استروئیدها ارائه شده اند. شاید دلیل این اثربخشی کم این باشد که تنها حجم کمی از استروئیدهای موضعی می توانند به شکاف بویایی برسند و هم چنین موضع التهاب ممکن است همیشه مخاط بویایی نباشد بلکه در صفحه ی مشبک یا پیاز بویایی باشد. مصرف سیستمیک استروئیدها اگرچه می تواند موثرتر باشد، اما در دراز مدت عوارض جانبی زیادی از جمله زخم معده، پوکی استخوان، دیابت و ... به همراه دارد. یکی دیگر از مشکلات در مورد استفاده از استروئیدها در درمان اختلالات بویایی، عدم وجود یک دوز و بازه ی زمانی تعریف شده ی استاندارد برای تجویز است. بنابراین با توجه به تمامی موارد ذکرشده، استفاده از استروئیدها نمی تواند به عنوان یک روش درمانی استاندارد برای درمان اختلالات بویایی باشد. یکی دیگر از داروهای مورد مطالعه برای درمان اختلالات بویایی روی و ترکیبات آن است. کمبود روی می تواند یکی از فاکتورهای احتمالی ایجاد هایپوسمی باشد. بنابراین تعدادی از مطالعات بر روی مصرف این ماده به صورت سیستمیک و موضعی برای درمان اختلالات بویایی متمرکز شده اند. اما متأسفانه نتایج چندان امیدوار کننده نبوده است. برخی از مطالعات عدم تأثیر درمانی سولفات روی را نشان می دهند. هم‌چنین در یک مطالعه گزارش شده است که استفاده ی موضعی روی برای درمان اختلالات بویایی، منجر به آنوسمی دائمی می شود. داروهای دیگر مانند جینکوبیلوبا و ویتامین B نیز به عنوان درمان های مؤثر اختلالات بویایی اثبات نشده اند. هم چنین ادعا شده‌است که داروی آلفا- لیپوئیک اسید می تواند فقدان بویایی ناشی از عوامل ویروسی را بهبود دهد، اما روش تحقیق مربوط به این گزارش پلاسبو- کنترل نبوده است.
تشخیص + هر آنچه باید بدانید
ارزیابی بالینی درمان اختلالات بویایی شامل4 مؤلفه‌اصلی است. 1ـ در شرح حال بیمار باید در مورد طبیعت ودرجه ضایعه، طرز شروع، علایم همراه، مصرف هر گونه‌دارو، اعمال جراحی پیشین، وقایع گذشته نظیر عفونت‌های‌ویروسی، ضربه‌های سر یا سابقه تماس با مواد شیمیایی‌پرسش شود. 2ـ باید معاینه کامل سر و گردن با تأکید روی‌معاینه اعصاب مغزی و معاینه اندوسکوپی حفره بینی‌انجام شود. 3ـ عملکرد بویایی با استفاده از محلول‌های مایع‌رقیق شده مواد بودار که در بطری‌های بدون نام قرار دارند، ارزیابی شود. معمولاافراد متمارض حتی تحریک پایانه‌های عصبی زوج پنجم‌توسط آمونیاک را نیز انکار می‌کنند. 4ـ آخرین گام درارزیابی تشخیصی، استفاده از روش‌های تصویربرداری‌مناسب است. سی‌تی‌اسکن با مقاطع آگزیال و کرونال ازسر و سینوس‌ها، جزئیاتی در رابطه با بیماری مخاطی،نقص‌های ساختمانی و وجود سینوزیت یا روندهای‌نئوپلاستیک را در اختیار ما قرار می‌دهد. ام.آر.آی با افزودن‌گادولینیوم، در ارزیابی محتویات داخل جمجمه برتری داردو جهت مشخص کردن بولب و استریای بویایی کمک‌می‌کند.
درمان اختلالات بویایی+ هر آنچه باید بدانید
کاملا به تشخیص دقیق علت‌وابسته است. وجود اختلال هدایتی فرصتی مناسب برای‌اصلاح بویایی را نوید می‌دهد. رینیت آلرژیک و رینوسینوزیت حاد با داروهای مناسب‌درمان می‌شوند. مداخله جراحی میتواند در موارد انحراف‌تیغه بینی، پولیپوز یا تومورهای بینی مفید باشد. درمان اختلالات عملکردی حسی ـ عصبی بویایی، نسبت به درمان اختلالات هدایتی بسیار مشکل‌تر است. ممکن است کورتیکواستروئیدها در درمان التهاب حاد ساختمان‌های عصبی که در آنوسمی پس از ضربه یا حمله‌ویروسی ایجاد می‌شود، مفید باشند. سولفات روی، ویتامین Aو بتاکاروتن، تنها در درمان بیمارانی که دریافت ناکافی دارند، مؤثر است. در مواردی که اختلالات سینوسی منجر به از دست دادن حس بویایی و ایجاد اختلال بویایی می‌شود؛ تا حدودی در درمان آن راهکارهای متعدد و موفقی پیش روی ما است. معمولا استروئیدهای موضعی و دهانی تا حدودی به رفع مشکل کمک می‌کنند. گاهی برای از میان برداشتن موانع منتهی به سلول‌های عصبی بویایی، نیاز به عمل جراحی است. بیماری سینوسی معمولا به توجه طولانی‌مدت احتیاج دارد و بروز اختلال‌های کوتاه‌مدت در حس بویایی افراد مبتلا به این بیماری اجتناب‌ناپذیر است. بر خلاف التهاب مزمن سینوسی، شانس درمان موفقیت‌آمیز افرادی که به دلیل آسیب سر، عفونت تنفسی داخلی و یا کهولت سن به اختلال بویایی دچار شده‌اند کم است. توانایی طبیعی سیستم بویایی در ترمیم خودش، این امکان را فراهم می‌کند تا برخی از بیماران پس از کاهش عفونت و یا بهبود آسیب وارد شده به سر، حس بویایی خود را بازیابند.
بیشتر بدانید: انواع تومور را بشناسید
این دوره بهبود ممکن است بیش از یک سال به طول انجامد و گاهی روند بازیابی به قدری تدریجی رخ می‌دهد که فرد بیمار متوجه تغییرات و درمان خود نمی‌شود. نمی‌توان به طور قطع تشخیص داد که آیا در این موارد بهبودی حاصل خواهد شد یا خیر؛ اما اگر در بازه زمانی کمتر از یک سال شاهد پیشرفت درمان باشیم، شانس بهبود کامل فرد افزایش می‌یابد. باید هرگاه که تغییر ماندگاری در حس بویایی خود احساس کردید، سریعا به منظور ارزیابی آن به پزشک خود مراجعه کنید. برخی از اختلال‌های نادر در بویایی به دلیل وجود تومورهای مغزی، بیماری‌های عصبی و یا عفونت ایجاد می‌شوند. این موارد باید به طور دقیق تشخیص داده شوند تا روند مراقبت و درمان آنها به شکل صحیح انجام شود. به علاوه پزشک شما باید درباره خطراتی مانند افسردگی و نگرانی‌های تغذیه‌ای که ممکن است به دلیل از دست دادن حس بویایی ایجاد شوند، با شما صحبت کند.
علائم اختلال بویایی + هر آنچه باید بدانید
افرادی که دارای اختلالات بویایی هستند یا کاهش توانایی خود را در بوییدن و یا تغییر در نحوه بوییدن می بینند. کاهش توانایی تشخیص بوی ها است. ناتوانی کامل برای تشخیص بوی ها است. در موارد نادر، ممکن است فرد بدون بویایی متولد شود، وضعیتی که آنومیسم مادرزادی نامیده می شود. تغییر در ادراک طبیعی بوها است، مانند زمانی که بوی چیزی آشنا تحریف شود، یا زمانی که چیزی که معمولا بوی دلپذیر است، در حال حاضر بوی بدی دارد. احساس بو است که وجود ندارد.
علل اختلالات بویایی + هر آنچه باید بدانید
اختلالات بویایی علل زیادی دارند، برخی از آن ها واضح تر از دیگران است. بیشتر افراد مبتلا به اختلال بویایی یک بیماری یا آسیب اخیر را تجربه کرده اند. علل رایج اختلالات بوی عبارتند از:
- پیری
- سیگار کشیدن
- سینوس و سایر عفونت های تنفسی فوقانی
- رشد در حفره بینی
- آسیب سر
- اختلالات هورمونی
- مشکلات دندانی
- قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی خاص مانند حشره کش ها و حلال ها
- داروهای متعددی، از جمله برخی از آنتی بیوتیک های رایج و آنتی هیستامین ها
- اشعه برای درمان سرطان سر و گردن
- شرایطی که بر سیستم عصبی تاثیر می گذارد، مانند بیماری پارکینسون یا بیماری آلزایمر.
بیشتر بدانید: مزایا و معایب لیفت بازو
اختلالات بویایی و تروما + هر آنچه باید بدانید
این مطالعه بر روی دو دسته از بیماران انجام شد: دسته اول کسانی که در اثر تروما (ضربه به سر) و یا عفونت شدید دستگاه تنفس فوقانی دچار آنوسمی شده بودند و دسته دوم کسانی که حس بویایی خود را به دلایل نانشاخته ( ایدیوپاتیک) از دست داده بودند. به یک گروه از این بیماران یک برنامه درمانی 12 هفته ای شامل بو کردن ترکیبی از اسانس های خاص دوبار در روز (صبح و عصر) هر کدام به مدت 10 ثانیه داده شد و گروه دیگر تحت هیچ درمانی قرار نگرفتند. هر دو گروه در ابتدا و انتهای تحقیق با استفاده از تست های بویایی مورد بررسی قرار گرفتند. نتیجه تحقیق پروفسور هامل نشان داد که حس بویایی در 30% از بیمارانی که تحت درمان قرار گرفتند، در مقایسه با گروه دوم بهبود قابل توجهی داشته است. این بهبود در هر دو دسته از بیماران آنوسمیک که به دلایل معلوم (تروما یا عفونت) و یا دلایل نامعلوم (ایدیوپاتیک) حس بویایی خود را از دست داده بودند، مشاهده شد.
اختلالات بویایی و پارکینسون + هر آنچه باید بدانید
2? در سال 2013 پروفسور هینر از دانشگاه درسدن آلمان، تحقیق دیگری بر روی بیماران مبتلا به پارکینسون انجام داد. تحقیقات قبلی نشان داده بودند که درمان های دارویی تأثیری در بهبود عملکرد بویایی بیماران مبتلا به پارکینسون ندارند. در این تحقیق 70 نفر از بیمارانی که به علت بیماری پارکینسون حس بویایی خود را از دست داده بودند شرکت کردند. 35 نفر از این بیماران تحت درمان به روش «تمرین بویایی» قرار گرفتند و 35 نفر دیگر به عنوان گروه کنترل، تحت هیچ درمانی قرار نگرفتند.نتایج این تحقیق نشان داد که توانایی بویایی بیماران مبتلا به پارکینسون با انجام «تمرین بویایی» به مدت 12 هفته، صورت معنی داری نسبت به گروه کنترل بهبود یافت.
اختلالات بویایی و عفونت های ریوی + هر آنچه باید بدانید
3? در سال 2014 تحقیق دیگری توسط پروفسور گیبلر از گروه اتورینولارینگولوژی دانشگاه ژنا آلمان انجام شد. آنها یک گروه از بیمارانی که در کمتر از 24 ماه، حس بویایی خود را در اثر عفونت دستگاه تنفس فوقانی از دست داده بودند، را تحت درمان به روش «تمرین بویایی» قرار دادند. نتایج تست های بویایی نشان داد که امتیاز بویایی 79% از این افراد بعد از 32 هفته درمان، بهبود قابل ملاحظه ای یافته است. سن، جنسیت، مدت و شدت اختلال بویایی تأثیری در بهبود اختلال بویایی این افراد نداشت. این مطالعه نشان داد که «تمرین بویایی» روش مؤثری در بهبود بیماران آنوسمیک به علت عفونت دستگاه تنفس فوقانی می باشد. به نظر می رسد که تداوم درمان در 32 هفته در مقایسه با 12 هفته تأثیر بیشتری در بهبود عملکرد بویایی افراد دارد. 4? در سال 2014، پروفسور دام از دانشگاه کلن آلمان تحقیقی بر روی بیماران مبتلا به اختلالات بویایی در اثر عفونت انجام داد. نتایج نشان داد که بیمارانی که بیش از 12 ماه از شروع اختلال بویایی در آنها نگذشته است، با احتمال بیشتری (63%) بهبود می یابند. آنها نشان دادند که «تمرین بویایی»، یک روش مؤثر و بی خطر برای درمان اختلالات بویایی پس از عفونت های شدید می باشد. 5? در سال 2015 پروفسور آلتونداگ از دپارتمان گوش و حلق و بینی بیمارستان استانبول، تحقیقی را انجام دادند که در آن 85 بیمار از سنین 24 تا 68 سال تحت درمان به روش «تمرین بویایی» قرار گرفتند. نتایج نشانگر آن بود که قدرت تشخیص بوها در بیماران درمان شده به این روش نسبت به گروه کنترل، افزایش قابل ملاحظه ای یافته است.